Autisme en vriendschap

Vriendschappen zijn belangrijk voor de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen en jongeren. Ze dragen bij aan het zelfvertrouwen, sociale vaardigheden en het gevoel van verbondenheid. Binnen XONAR zien we dagelijks hoe wacaardevol – en soms hoe uitdagend – het opbouwen van vriendschappen kan zijn, vooral voor jonge kinderen met autisme.

Wat is een vriendschap?

Een vriendschap is een gelijkwaardige relatie tussen twee personen. Belangrijke kenmerken zijn wederkerigheid, verbondenheid en toewijding aan elkaar. Voor kinderen bieden vriendschappen een veilige basis buiten het gezin, waar ze zichzelf kunnen zijn, emoties kunnen delen en belangrijke sociale vaardigheden leren.

Waarom zijn vriendschappen zo belangrijk?

Onderzoek toont aan dat het hebben van vrienden en geaccepteerd worden door leeftijdsgenoten samenhangt met betere cognitieve, sociale én emotionele ontwikkeling. Kinderen die zich buitengesloten voelen of gepest worden, hebben meer kans op problemen op school en op sociaal-emotioneel gebied.

Vriendschappen:

• Verhogen het gevoel van eigenwaarde.
• Bieden emotionele steun.
• Leren kinderen omgaan met sociale normen.
• Bevorderen empathie, samenwerking en conflictoplossing.

De ontwikkeling van vriendschappen

Baby- en peutertijd
Zelfs baby’s zijn al gevoelig voor het contact met leeftijdsgenoten. Vanaf 12 maanden vertonen kinderen prosociaal gedrag, zoals het tonen van empathie. Naarmate peuters ouder worden, leren zij steeds meer samen spelen en reageren zij op emoties en gedrag van anderen.

Kleuter- en basisschooltijd
Vanaf 3 à 4 jaar gaan dominantie en conflicten een rol spelen in vriendschappen. In de basisschoolleeftijd ontstaan vriendschappen op basis van gedeelde interesses en spel. Vanaf ongeveer 8 jaar worden acceptatie en wederzijdse steun belangrijker.

Adolescentie
In de puberteit verschuift de focus van samenspel naar emotionele verbondenheid. Vriendschappen worden intiemer, gebaseerd op vertrouwen, het delen van gevoelens en kwetsbaarheid.

Hoe ontstaan vriendschappen?

Kinderen die bevriend zijn met elkaar, scoren vaak hoger op de volgende zes gebieden:

1. Verbondenheid in communicatie
2. Informatie uitwisselen
3. Overeenkomsten vinden
4. Conflicten oplossen
5. Positieve wederkerigheid tonen
6. Kwetsbaarheid durven laten zien

Autisme en vriendschap

Waarom zijn vriendschappen soms moeilijk bij autisme?

Kinderen en jongeren met autisme hebben vaak moeite met sociale interactie, communicatie en het herkennen van emoties – precies de vaardigheden die nodig zijn om vriendschappen te vormen. Enkele uitdagingen:

1. Contextblindheid: moeite met het interpreteren van situaties, signalen of gedrag zonder duidelijke context.
2. Moeilijkheden met centrale coherentie: problemen met het overzien van het geheel of het herkennen van de essentie.
3. Beperkte Theory of Mind: moeite met het inschatten van wat anderen denken, voelen of bedoelen.
4. Impliciete communicatie: non-verbale signalen en indirecte boodschappen zijn vaak lastig te begrijpen.

Voorbeeld:
Als een kind met autisme iemand ziet huilen, is het niet altijd duidelijk of dit door verdriet komt of door het lachen. Dit kan leiden tot verwarring en onbedoeld ongepast gedrag.

Hoe kunnen we kinderen met autisme ondersteunen?

Binnen XONAR geloven we in een tweesporenbeleid:

1. Begrip tonen voor hoe het kind de wereld beleeft.
2. Ondersteunen bij het aanleren van nieuwe sociale vaardigheden.

Praktische tips en aanpassingen

• Geef verwerkingstijd (puzzeltijd): laat kinderen informatie rustig verwerken om situaties beter te kunnen begrijpen.
• Bied concrete communicatie: wees helder en expliciet in wat je zegt en verwacht.
• Stimuleer het besef van de ander: help kinderen actief nadenken over wat de ander denkt of voelt.
• Wees voorzichtig met interpretaties: gedrag is niet altijd bewust of bedoeld om een ander te kwetsen.
• Gebruik Social Scripts of Social Stories: leg sociale situaties uit met behulp van verhalen of stappenplannen.
• Laat kinderen oefenen in de praktijk: sociale vaardigheidstrainingen moeten herhaald en toegepast worden in echte situaties.
• Psycho-educatie: geef uitleg aan kind en omgeving over autisme en hoe dit van invloed is op sociale interacties.

Conclusie

Vriendschappen zijn een belangrijke bouwsteen in de ontwikkeling van elk kind. Voor kinderen met autisme zijn hier extra uitdagingen aan verbonden, maar met de juiste begeleiding en een ondersteunende omgeving is het wél mogelijk om waardevolle vriendschapsrelaties op te bouwen. XONAR biedt hierin passende ondersteuning en praktische handvatten voor kinderen, jongeren en ouders.