Het belang van die verboden knuffel

Gedragswetenschapper Joyce van Stiphout over het belang van de knuffel.

Auteur: Joyce van Stiphout, coördinator expertisegebied dagbehandeling XONAR

Dat lichamelijk contact belangrijk is voor de hechting is alom bekend, maar waarom ook alweer? Hoe verhoudt dit zich met de bijzondere tijd waar we nu in leven en die zich al ruim een jaar voortsleept zonder dat het einde in zicht is?

In de huidige samenleving wordt gesproken over “het nieuwe normaal”, de 1,5 meter afstand. Wat betekent dit voor onze kinderen en het beeld van de wereld dat ze vormen? Als je 1,5 meter afstand houdt krijg je een beloning, dan laat je positief gedrag zien? Als we mensen op TV de handen zien schudden schrikken we soms al. De fysieke afstand lijkt steeds normaler te worden. Ligt hier niet een groot risico voor het ontstaan van een nieuwe generatie die problemen krijgen met hechting, fysiek contact en het aangaan van relaties als het opgroeien in een 1,5 meter samenleving normaal wordt?

De kinderen van nu leren afstand te houden en dus letterlijk afstandelijk te zijn. De vanzelfsprekendheid van een aanraking verdwijnt, terwijl juist kinderen moeten leren om hun lichaam open te stellen voor contact met anderen.

Hoe belangrijk is lichamelijk contact eigenlijk en wat is de kracht van een “simpele” knuffel?
Fysiek contact is een aangeboren behoefte die zorgt voor een gevoel van vertrouwen en veiligheid. Het helpt stress te verminderen en om te ontspannen.  Dit komt doordat we weten dat het stresshormoon cortisol daalt en het ‘knuffelhormoon’ oxytocine stijgt als gevolg van contact, ongeacht leeftijd. ­

Wist je dat de drang naar fijn fysiek contact groter is dan de drang naar voedsel?! Harlow heeft onderzoek gedaan bij apen waar uit bleek dat aapjes voor 90% kozen voor contact in plaats van voedsel. Dit is eigenlijk raar als je erover nadenkt? Van niet eten ga je immers binnen een week dood en gebrek aan contact lijkt in eerste instantie niet echt levensbedreigend. Toch blijkt uit het onderzoek van Harlow dat de aapjes die geen contact hadden, eigenlijk ook geen leven hadden. Zij waren sociaal en cognitief gestoord en erg angstig.

Voorbeelden van dilemma’s:

• Opa’s en oma’s die geen knuffel mogen geven
• Een streep voor het bureau van de leerkracht
• Ouders die hun kinderen buiten moeten afzetten
• Wat doe je als medewerker als een kleuter in deze tijd met wijde armen op je af rent, omdat hij je zo heeft gemist? Eigenlijk moeten volwassene en kinderen 1,5 meter afstand houden. Maar hoe valt zo'n enthousiast kleintje te stoppen?
• Wat doe je als een kind of jongere fysieke prikkels en activatie nodig heeft om weer terug in het hier en nu te komen en te blijven (vb. n.a.v. traumabehandeling).
• Jongeren die een grote drang hebben naar contact met leeftijdsgenoten.

Dat corona ook een sociale crisis veroorzaakt is vaak nog onderbelicht. Waarschijnlijk doordat de sociale gevolgen pas na één of twee jaar zichtbaar zijn. Die aai over de bol van de groepsmedewerker, een bemoedigende hand op de schouder als het even niet lukt of dat handje als het afscheid van papa of mama lastig is, dat ontbreekt nu.  Maar laten we in dit verhaal de jongeren niet vergeten. Zij liggen sinds de zomer flink onder vuur. De besmettingen in deze groep nemen toe en ze lijken zich minder aan de maatregelen te houden. Hopelijk kan iedereen ook begrip voelen voor de jongeren. Het kan voor hen een onmogelijke periode zijn. Het past bij hun leeftijd en ontwikkeling om eropuit te gaan, contact te hebben met hun leeftijdsgenoten en van hun vrijheid te genieten. Juist deze vrijheid wordt nu ingeperkt.

Er is dus creativiteit geboden. Want ook binnen de huidige regels zijn er heus manieren te verzinnen om onze kinderen en jongeren tóch de nodige genegenheid te bieden (vb. kinderen die elkaar  mogen knuffelen). We dienen hierin weloverwogen keuzes te maken wat zwaarder weegt. Met betrekking tot de jongeren weten we dat harder roepen, overtuigen, straffen en verbieden een averechts effect heeft. Met het goede voorbeeld geven, jongeren positief benaderen en vooral veel begrip hebben voor hun situatie bereik je meer. Hoe lastig dat ook is. 

We zijn heel erg benieuwd wat dit met jullie doet en naar jullie verhalen:
“Wat doet dit met jullie, herkennen jullie bovenstaande dilemma’s, hoe ga je hiermee om, wat roept dit bij jullie op, wat zien jullie gebeuren, wil je een verhaal delen?”
Enerzijds hopen we met dit artikel een bewustzijnsproces te activeren, anderzijds kunnen we elkaar helpen door erover te praten en onze gedachten, ideeën en oplossingen te delen. We zijn erg nieuwsgierig naar jullie beleving en hopen veel reacties tegenmoet te zien.

Onze boodschap is vooral:
Praat met elkaar over wat mogelijk en soms ook noodzakelijk is in het contact. Zoek samen naar passende en haalbare oplossingen. En deel deze vooral ook met je andere collega’s in casuïstiek besprekingen, intervisies en wie weet digitale koffiemomentjes.